Re: Η ελληνική γλώσσα
Δημοσιεύτηκε: 13 Ιουν 2013, 14:20
Πάρτε τὸ βιβλίο σὲ μορφὴ ΣὺΣωλήν.
Ετυμολογία : η αλήθεια των λέξεων
Ετυμολογία: Περιπλάνηση στην ιστορία των λέξεων..---
Η αναζήτηση τού «ετύμου», τής αληθούς σημασίας τής λέξεως σύμφωνα με την προέλευσή της, η ετυμολογία είναι αυθόρμητη τάση τού ανθρώπου. -
΄Ολοι έχουμε την τάση αρκετά συχνά να αναζητούμε, να ανασυνθέτουμε εκ τού προχείρου ή να νομίζουμε προς στιγμήν ότι ανακαλύπτουμε «από πού βγήκε» μια λέξη.--
Και το απολαμβάνουμε.--
Ωστόσο, δύο αιώνες ενασχόλησης τής γλωσσικής επιστήμης (ιστορικοσυγκριτικής γλωσσολογίας) με την ετυμολογία των λέξεων έχει δείξει —και το έχει διακηρύξει ρητά ο αείμνηστος Γ. Χατζιδάκις, ο πατέρας τής ελληνικής γλωσσολογίας— ότι δεν υπάρχει δυσκολότερο εγχείρημα από την (επιστημονική) διερεύνηση τής προέλευσης και των περιπετειών στην ιστορική εξέλιξη μιας λέξης.
Η απόσταση ανάμεσα στην επιστημονική ετυμολογία και την παρ-ετυμολογία ή τη λαϊκή ετυμολογία είναι χαώδης.
Η παρετυμολόγηση τής λέξης πανταλόνι από το «πάντα λειώνει» δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα: τη λέξη πήραμε από την Ιταλική, όπου η λ. pantaloni προήλθε από το όνομα τού Pantalone, ενός ήρωα τής ιταλικής commedia dell' arte (17ος αι.), ο οποίος φορούσε μακριές και φαρδιές περισκελίδες (πανταλόνια).
Ούτε η μπριζόλα είναι από το «εν πυρί ζέει όλα»! Είναι από μια βενετσιάνικη λέξη, τη λ. brisola, δάνειο κι αυτή από το γαλλικό bresole που προήλθε από το ιταλ. braciola, από brace «αναμμένο κάρβουνο», κι αυτό από μεταγενέστερο λατινικό brasa, που ίσως έχει γερμανική αρχή (πβ. σουηδικό brasa «φωτιά»).
Πηγή παρετυμολογιών για λέξεις τής Ελληνικής είναι —κάτι που δεν θα περίμενε κανείς— ένα έργο τού Πλάτωνος, ο «Κρατύλος» ή «Περί ονομάτων ορθότητος».
Τόσο στο έργο αυτό όσο και στην πληθώρα των ετυμολογιών αρχαίων Γραμματικών και ετυμολογικών λεξικών υπόκειται η άποψη τής «φύσει» (αιτιώδους) σχέσης των λέξεων με τα πράγματα, γεγονός που οδηγούσε στην αναζήτηση τής αρχικής σημασίας (και μορφής) μιας λέξης μέσα από τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά των πραγμάτων με λογικά άλματα και αχαλίνωτη φαντασία που δεν υπόκειται σε επιστημονικό έλεγχο.
Η επιστήμη τής γλωσσολογίας, με πρώτον τον Ferdinand de Saussure (θεωρία περί γλωσσικών σημείων), έδειξε ότι η σχέση σημασίας («σημαινομένου») και μορφής («σημαίνοντος») κάθε λέξης έχει συμβατικό χαρακτήρα και δεν μπορείς από τη μορφή (τον τύπο) τής λέξης να εξηγήσεις και τη σημασία της.
Έτσι οι επιστήμονες, αφήνοντας κατά μέρος τις αναπόδεικτες γλωσσολογικές εικοτολογίες (πώς έγιναν οι λέξεις από τους πρώτους ανθρώπους...), στηρίχθηκαν στο ίδιο το γλωσσικό υλικό είτε μιας συγκεκριμένης γλώσσας είτε συγγενών γλωσσών, για να αναχθούν στις αρχικές σημασίες και μορφές, δηλ. για να ετυμολογήσουν τις λέξεις.
Έτσι λ.χ. η αρχαία και νέα ελληνική λ. μαγνήτης δεν έχει καμία σχέση με τις ιδιότητες ή τα χαρακτηριστικά τού μαγνήτη, αλλά προήλθε από το αρχ. (η) Μαγνήτις λίθος, που ονομάστηκε έτσι από το Μάγνης/ Mάγνητες, ονομασία αρχαίων Ελλήνων Μακεδόνων που εγκαταστάθηκαν (τον 12ο αι. π.Χ.) στη Μαγνησία, η οποία και πήρε το όνομά τους. Με τη σειρά του το μαγνήτης (λίθος) έδωσε στην αρχαία τη λ. μαγνησία, απ' όπου το νεολατ. magnesiα που έδωσε το ξένο (αγγλ., γαλλ.) magnesium, απ' όπου πλάστηκε ως δάνειο (!) στη Νέα Ελληνική το μαγνήσιο, όνομα χημικού στοιχείου. Το μαγνήσιο μάλιστα ως δάνειο από ξένη γλώσσα, που κι αυτή το δανείστηκε προηγουμένως από τα Ελληνικά, αποτελεί αντιδάνειο τής Ελληνικής.
Αυτά μάλιστα τα αντιδάνεια, «λέξεις-αλήτες», που περιπλανώνται μέχρι να ξαναγυρίσουν πίσω στη γλώσσα απ' όπου ξεκίνησαν, έχουν ιδιαίτερο ετυμολογικό ενδιαφέρον. Έτσι λ.χ. το αμπάρι είναι μεν από το τουρκικό ambar, αλλά αυτό προήλθε από το ελλην. εμπόριον.
Η γαζία προέρχεται από βενετσιάνικο gazia κι αυτό από ιταλικό cacia, αλλά το ιταλ. προήλθε από το ελλην. ακακία.
Το σκίτσο προέρχεται από ιταλ. schizzo που ανάγεται σε λατ. schedium, «αυτοσχέδιο πόνημα» (ουδέτερο τού επιθ. schedius ), το οποίο προήλθε από το αρχ. ελλην. σχέδιος που σήμαινε «προσωρινός και πρόχειρος, αυτοσχέδιος», παράγωγο τής λ. σχεδόν.
Ας σημειωθεί ότι σκίτσοου (schizo) στην αγγλική αργκό σημαίνει «σχιζοφρενής, τρελός» και παράγεται από το ελλην. σχιζο- σε λέξεις όπως schizophrenia, schizoid, schizomycete, schizont κ.ά. Αξίζει να παρατηρήσουμε ότι και το σκετς, που πήραμε από το sketch τής Αγγλικής, ανάγεται (μέσω τού ολλανδ. schets ) στο ιταλ. schizzo που, όπως μόλις εξηγήσαμε, προήλθε από το ελλην. σχέδιος. Είναι δηλ. κι αυτό αντιδάνειο.
Κι ο καναπές, από το γαλλ. canape (από γαλλ. conope «κάλυμμα κρεβατιού»), ανάγεται στο αρχ. ελλ. κωνωπείον «ανάκλιντρο με κουνουπιέρα» μέσω τού λατ. conopeum. Χαρακτηριστική είναι και η περίπτωση τής λ. ελιξήριο, που πήραμε σε νεότερους χρόνους από τα Γαλλικά (elixir, 14ος αι.) ή τα Αγγλικά (elixir, 14ος αι.), όπου πέρασε μέσω τής νεολατινικής (για χρήσεις που αφορούσαν στην αλχημεία) η αραβική λ. al-iksir. Αυτή όμως δεν είναι παρά το αρχ. ελλ. ξηρίον (<ξηρός) «ειδική σκόνη για την επούλωση τραυμάτων και την επίσχεση τής αιμορραγίας» μαζί με το αραβ. άρθρο al «το». Από την ετυμολογία τής λέξης προκύπτει και η ορθογραφία της με -η- (ελιξήριο και όχι ελιξίριο) αφού ανάγεται στο ελλην. ξηρίον/ξηρός.
Ένας χώρος τής ετυμολογικής έρευνας τής ελληνικής γλώσσας αφορά στο πλήθος των νέων, λόγιας προελεύσεως λέξεων, που πλάστηκαν κυρίως τον 19ο αιώνα στο πλαίσιο τού καθαρισμού τής ελληνικής γλώσσας από την πληθώρα των ξένων λέξεων (τουρκικών, βενετσιάνικων κ.λπ.) που είχαν εισαχθεί στη γλώσσα στη διάρκεια τής τουρκοκρατίας.
Με το κίνημα τού καθαρμού τής γλώσσας, που κήρυξε ο Αδαμάντιος Κοραής ακολουθούμενος από τους Διδασκάλους τού Γένους, πολλές ξένες λέξεις αντικαταστάθηκαν από ελληνικές: ο κεφίλης έγινε εγγυητής, ο μινίστρος υπουργός, το κουμέρκι τελωνείο, η μπάγκα τράπεζα, το μενζίλι δημοσία οδός και δημοσιά, ο περδές αυλαία, η πόστα ταχυδρομείο, το κοντράτο συμβόλαιο, ο κουγιουμτζής χρυσοχόος, ο κασιέρης ταμίας, η γαζέτα εφημερίδα, το λαγούμι υπόνομος, το πασαπόρτι διαβατήριο, το μαργέλι κράσπεδο, το μεζάτι δημοπρασία κ.λπ.
Μεγάλο ενδιαφέρον έχει η ετυμολογία των κυρίων ονομάτων, προσώπων (ανθρωπωνυμίων), τόπων (τοπωνυμίων) κ.λπ. Το Αγρίνιο λ.χ. είναι αρχαίο τοπωνύμιο από τους Αγραίους, αρχαίο αιτωλικό φύλο (Αγραίοι = αγρευτές, κυνηγοί < άγρα «κυνήγι» ή «αγρότες, άνθρωποι τής γης» < αγρός). Η πόλη, μετά την καταστροφή της το 314 π.Χ., επανεμφανίζεται τον 13ο αι. ως οικισμός με το όνομα Βραχώρι (<Βλαχώρι <Βλαχοχώρι <Βλοχοχώρι «χωριό που οι κάτοικοί του κατάγονταν από τον Βλοχό τής Θεσσαλίας). Το 1835, αφού ιδρύθηκε το Νέο Ελληνικό Κράτος, το Βραχώρι ξαναπήρε την αρχαία ονομασία Αγρίνιο. Τα Βαλκάνια προέρχονται από το τουρκ. balcan που σημαίνει «όρος», όνομα που δόθηκε από τους Τούρκους στο όρος Αίμος. Η Καλαμάτα, μεσαιωνική ονομασία τής αρχαίας πόλης Φεραί, πήρε το όνομά της από ένα παλιό βυζαντινό μοναστήρι τής περιοχής, την Παναγία την Καλομάτα απ' όπου το Καλαμάτα (με αφομοίωση τού -ο- σε -α-).
Ενίοτε η ετυμολογία μιας λέξης εμφανίζει την αμηχανία μας για την αληθινή προέλευση μιας λέξης ή, άλλοτε, περίεργες συγκυρίες που καθορίζουν την ονομασία των λέξεων. Έτσι για την ετυμολογία τής λέξης καγκουρό, που δηλώνει το γνωστό μαρσιπποφόρο θηλαστικό της Αυστραλίας, λέγεται ότι προήλθε από τη φράση των ιθαγενών (Aborigines) τής Αυστραλίας ka gouro, δηλ. «δεν ξέρω», με την οποία απάντησαν στον Άγγλο εξερευνητή J . Cook όταν τους ρώτησε πώς ονομάζουν αυτό το ζώο!
Ενώ η ευαγγελική φράση «μη μου άπτου», την οποία είπε ο Χριστός προς τη Μαρία μετά την Ανάσταση («μη μου άπτου, ούπω γαρ αναβέβηκα προς τον πατέρα», Ιωάν. 20. 17), μια φράση που σήμαινε «μη με αγγίζεις», έφτασε —από παρερμηνεία ή συνειδητή μεταφορά— να σημαίνει τον υπερβολικά ευαίσθητο, τον ευπαθή ή τον μυγιάγγιχτο, που καμία σχέση δεν έχει με το δογματικό περιεχόμενο τής ευαγγελικής χρήσεως.
Γ. ΜΠΑΜΠΙΝΙΩΤΗ
Εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 7 Δεκεμβρίου 1997
πηγή : greeksurnames.blogspot.grΕτυμολογία: η αλήθεια των λέξεων
Η ετυμολογία είναι παράλληλα και μια ιστορική αναδρομή στις λέξεις, μια ιστορία των λέξεων
Οσο είναι αλήθεια ότι ο άνθρωπος έχει μια φυσική τάση προς τη γνώση («φύσει τού ειδέναι ορέγεται»), άλλο τόσο αληθεύει ότι όλοι μας έχουμε την τάση να αναζητούμε την προέλευση των λέξεων τής γλώσσας μας, την αρχική τους σημασία.
Οι περισσότεροι άνθρωποι, με διάφορες ευκαιρίες, ετυμολογούν ή συνήθως (από έλλειψη ειδικών γνώσεων) παρ-ετυμολογούν λέξεις: υποθέτουν, διερωτώνται ή και αποφαίνονται για την προέλευση αυτής ή εκείνης τής λέξης.
Με άλλα λόγια, μιλούν εμπειρικά για το έτυμο μιας λέξης. Ηδη από τον 1ο αιώνα π.Χ. παραδίδεται (από τον Διόδωρο τον Σικελιώτη) ότι έτυμον είναι «η αληθής σημασία μιας λέξεως σύμφωνα με την προέλευσή της».
Η λέξη έτυμον ως όρος προέρχεται από το επίθετο έτυμος που σήμαινε «αληθής» και χρησιμοποιείται ήδη στον Ομηρο: «ψεύσομαι, ή έτυμον ερέω;». Η λέξη είναι από την ίδια ρίζα μ' ένα άλλο επίσης ομηρικό επίθετο, το ετεός που σημαίνει επίσης «αληθινός, γνήσιος».
Από αυτό είναι το όνομα Ετεο-κλής (που παραδίδεται ήδη σε πινακίδα της μυκηναϊκής Γραμμικής γραφής Β') καθώς και άλλα σύνθετα όπως το Ετεό-κρητες (γνήσιοι, αυτόχθονες Κρήτες) στον Ομηρο.
Από ένα ομόρριζο επίθετο ετός της ίδιας σημασίας προήλθε το ρήμα ετάζω, που είναι και σήμερα εν χρήσει ως εξ-ετάζω με αρχική σημασία «αναζητώ την αλήθεια - ερευνώ λεπτομερώς».
Ολόκληρη λοιπόν η οικογένεια αυτών των λέξεων και ιδιαίτερα η λέξη έτυμον δηλώνουν την αναζήτηση τής αλήθειας των λέξεων, δηλαδή την ιχνηλάτηση της προέλευσής τους, που ταυτίζεται με τη σημασία εκκίνησης ή προέλευσης τής λέξης, την πρώτη ή αληθινή ή βασική ή ετυμολογική σημασία.
Αυτή η περιπέτεια τής αναζήτησης τής αλήθειας των λέξεων, δηλαδή η προσπάθεια ετυμολόγησής τους, από τις αρχές τού 19ου αιώνα με την ίδρυση τής επιστήμης τής (ιστορικοσυγκριτικής) Γλωσσολογίας από κτά επιστημονικό χαρακτήρα, δηλαδή ασκείται με μεθόδους έγκυρης αναγωγής στην αρχική (ή παλαιότερη δυνατή) μορφή και σημασία τής λέξης.
Η αναζήτηση τής αλήθειας των λέξεων, μορφικής και σημασιολογικής, γίνεται έκτοτε κατά κανόνα επιστημονικά αξιόπιστη.
Η αναζήτηση τής αλήθειας των λέξεων (με την έννοια που εξηγήσαμε) είναι ιδιαίτερα ελκυστική στην ετυμολογική έρευνα τής ελληνικής γλώσσας, λόγω τής μακραίωνης παράδοσής της, που επιφυλάσσει εκπλήξεις.
Μιλώντας για την αλήθεια, λ.χ., ας δούμε την ετυμολογική της προέλευση.
Το επίθετο αληθής (απ' όπου η αλήθεια) προήλθε από το στερητικό α- και -λήθος, το («λήθη») ή την ίδια τη λέξη λήθη: α-ληθής επομένως ήταν αρχικά «αυτός που δεν μπορεί να περάσει στη λήθη, να λησμονηθεί ή να αποκρυβεί», άρα «αυτός που δεν λανθάνει, δεν υποκρύπτεται, αλλά είναι εμφανής, απτός, πραγματικός, αληθινός».
Επ' ευκαιρία, ας σημειωθεί ότι η αρχαιότατη (ήδη στον Ομηρο) λέξη αληθής και αλήθεια δεν προέρχεται από την ομόρριζη λέξη λάθος, η οποία εμφανίζεται πολύ αργά (στους μεταγενέστερους χρόνους).
Η αναζήτηση τής αλήθειας των λέξεων, η ετυμολογία είναι παράλληλα και μια ιστορική αναδρομή στις λέξεις, μια ιστορία των λέξεων.
Ο Ελληνας ομιλητής δεν χρειάζεται ειδικές γνώσεις (τις αναγκαίες ιστορικές πληροφορίες μπορεί να τις αναζητήσει) για να καταλάβει, λ.χ., ότι η λέξη γραμματική, ενώ αναφέρεται σε ολόκληρη τη δομή τής γλώσσας την οποία έχει σκοπό να περιγράψει, ξεκινάει ως μελέτη και περιγραφή των «γραμμάτων, τού γραπτού λόγου, των γραπτών κειμένων» (και όχι τού προφορικού λόγου).
Οπως η ίδια η λέξη σύνταξη είναι φανερό ότι προσδιορίζει τους τρόπους που συν-τάσσονται, που «τίθενται μαζί» οι λέξεις, για να απαρτισθεί λόγος, ομιλία. Οι έννοιες τού κόπου, τής κοπιαστικής εργασίας και μάλιστα τής χειρωνακτικής, που δηλώνονταν στην αρχαία περίοδο τής γλώσσας μας με τις λέξεις πόνος και μόχθος οδήγησαν (με μια υποτιμητική στάση των αρχαίων Αθηναίων προς τη χειρωνακτική κοπιώδη εργασία η οποία αντιστρατεύεται τη σχολή, τον ελεύθερο χρόνο που οδηγεί σε αξιοποιήσεις, όπως εκείνη τής σχολής και τού σχολείου ως ευκαιριών παιδείας) στις κακόσημες λέξεις πονηρός και μοχθηρός.
Οπως και οι σκληρές προσπάθειες που καταβάλλει ο αθλητής, ο διεκδικητής τού έπαθλου, τού βραβείου, τού άθλου, τον εμφανίζουν ως αξιολύπητο ή και ως εξαθλιωμένο, δηλαδή ως άθλιο. Ενώ η ένταση, ο ανταγωνισμός και η διεκδίκηση τής νίκης γεννούν τη λέξη αγωνία από το αγών(ας).
Το άστυ ξεκινάει ως η κατεξοχήν δήλωση «τού οργανωμένου χώρου κατοικίας», εκεί που μένουν οι αστοί, αναπτύσσοντας και αντίστοιχη νοοτροπία που οδηγεί σε μια ελευθεριότητα στην έκφραση και στην επικοινωνία των αστών, στο αστ-είος (απ' όπου το αστείο) ενώ η λέξη πόλις είναι το κράτος-πόλις, η πολιτική έκφανση τού χώρου διαβίωσης (πολίτης =ο έχων πολιτικά δικαιώματα), ξεκινώντας από τη σημασία «οχυρό, φρούριο», που διαπιστώνεται στην αρχική σημασία τού ακρόπολις.
Ο κ. Γεώργιος Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής Γλωσσολογίας, πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το ΒΗΜΑ, 02/02/2003
Ἢ κάνεις σοβαρὴ δουλειὰ ἢ βγάζεις τὸν σκασμὸ καὶ δὲν μιλάς. Ἔτσι καταλαβαίνω ἐγῶ. Ἀλλὰ τὸ νὰ γράφει ὁ κάθε σαχλαμάρας τὴν σαχλαμάρα του ἐπειδὴ ἀπλῶς ἔτσι τοῦ ἀρέσει εἶναι τραγικό. Ὠθεῖ τὸ κοινὸ σὲ λάθος συμπεράσματα.Η απόσταση ανάμεσα στην επιστημονική ετυμολογία και την παρ-ετυμολογία ή τη λαϊκή ετυμολογία είναι χαώδης.
Η παρετυμολόγηση τής λέξης πανταλόνι από το «πάντα λειώνει» δεν έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα: τη λέξη πήραμε από την Ιταλική, όπου η λ. pantaloni προήλθε από το όνομα τού Pantalone, ενός ήρωα τής ιταλικής commedia dell' arte (17ος αι.), ο οποίος φορούσε μακριές και φαρδιές περισκελίδες (πανταλόνια).
Ούτε η μπριζόλα είναι από το «εν πυρί ζέει όλα»! Είναι από μια βενετσιάνικη λέξη, τη λ. brisola, δάνειο κι αυτή από το γαλλικό bresole που προήλθε από το ιταλ. braciola, από brace «αναμμένο κάρβουνο», κι αυτό από μεταγενέστερο λατινικό brasa, που ίσως έχει γερμανική αρχή (πβ. σουηδικό brasa «φωτιά»).
Τι είναι η πατρίδα θέατρο;
Όποιος περιπλανιέται συχνά στο Διαδίκτυο πιθανόν να έχει συναντήσει μικρές εταιρείες του εξωτερικού ή ακόμα και ατομικές επιχειρήσεις, που όμως έχουν δικές τους ιστοσελίδες όχι μόνο στα αγγλικά αλλά σε πλήθος άλλες γλώσσες, συχνά σε 10 ή και σε 20 γλώσσες, πολλές φορές και στα ελληνικά. Όταν ξέρουμε πόσο κόπο, χρήμα και χρόνο καταβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση για να μεταφράζει τα κείμενά της σε όλες τις επίσημες γλώσσες, όταν ξέρουμε ότι πολλοί διεθνείς οργανισμοί ή μεγάλες εταιρείες εμφανίζονται στο Διαδίκτυο σε λίγες μόνο γλώσσες ή ακόμη και μόνο στα αγγλικά, προκαλεί κατάπληξη πώς ένας Αμερικανός εκπαιδευτής σκύλων, ένας Ινδός προγραμματιστής ή ένα ξενοδοχειάκι από τη Φλόριντα μπόρεσαν να διαθέσουν το χρήμα και τον χρόνο για να παρουσιάζουν τις ιστοσελίδες τους (και μιλάμε για δεκάδες σελίδες, όχι μόνο την κεντρική σελίδα του ιστοτόπου) σε δέκα ή και παραπάνω γλώσσες. Και τι όφελος περιμένουν; Πόσοι πια Έλληνες κυνόφιλοι θα αγοράσουν τα βιβλία τους ώστε να αξίζει τον κόπο η επένδυση της μετάφρασης των ιστοσελίδων;
Η απάντηση είναι, βέβαια, ότι η μετάφραση των ιστοσελίδων στοίχισε ελάχιστο χρόνο και ακόμα λιγότερο (ή και καθόλου) χρήμα, για τον απλούστατο λόγο ότι τις σελίδες δεν τις μετέφρασε επαγγελματίας μεταφραστής, ούτε καν ελληνομαθής φίλος του ενδιαφερόμενου (και πόσοι ελληνομαθείς να βρεθούν στο Μπαγκαλόρε της Ινδίας;) αλλά μηχανάκι, πρόγραμμα που μεταφράζει. Υπάρχουν πολλά στην αγορά που προσφέρονται πάμφθηνα, ή και δωρεάν. Βέβαια, για να κάνει κάπως αξιοπρεπή δουλειά το μηχανάκι, αν υποθέσουμε ότι μπορεί να κάνει (διότι με τις δωρεάν εκδόσεις επιβεβαιώνεται η παροιμία για το φτηνό το κρέας), πρέπει τις μεταφράσεις να τις επιμεληθεί στη συνέχεια κάποιος που να ξέρει καλά τη γλώσσα-στόχο της μετάφρασης. Εννοείται ότι κάτι τέτοιο δεν γίνεται, και απλούστατα ο ιδιοκτήτης των ιστοσελίδων αναρτά ανεξέλεγκτα τις μεταφράσεις, χωρίς να τις ελέγξει, χωρίς άλλωστε να μπορεί να τις ελέγξει αφού αγνοεί τις εξωτικές γλώσσες στις οποίες είναι μεταφρασμένα τα κείμενα. Και τότε, γελάει και το παρδαλό κατσίκι, και όχι μόνο μεταφορικά.
Τα διασκεδασμένα κατσίκια
Όταν χρειάζεστε ένα σπάσιμο από την κυματωγή και την άμμο, υπάρχει αφθονία των κοντινών δραστηριοτήτων για να κρατήσει τα κατσίκια διασκεδασμένα συμπεριλαμβανομένου του ενυδρείου της Φλώριδας…
Πάω στοίχημα ότι δεν χρειάζεστε σπάσιμο από την κυματωγή (ό,τι και να ’ναι αυτή, προτιμάμε να την έχουμε άθικτη), αλλά μήπως θα θέλατε να κρατήσετε διασκεδασμένα τα κατσίκια σας; Μην ανησυχείτε, η αγγελία δεν απευθύνεται σε εκατομμυριούχους βοσκούς (κατοίκους Ζωνιανών τάχα;) που συνηθίζουν να κάνουν διακοπές στο εξωτερικό μαζί με το κοπάδι τους. Τα διασκεδασμένα κατσίκια, που ασφαλώς θα είναι και παρδαλά και θα γελάνε με την καρδιά τους, είναι η μετάφραση του keep the kids amused. Όσο για την κυματωγή, δεν είναι άλλο παρά το σέρφινγκ. Το δε σπάσιμο, a break from surfing.
Οι ξενηλάτες λόγιοι που θέλουν να εξελληνίσουν με το ζόρι οτιδήποτε περπατάει, πετάει και κολυμπάει, μπορούν να χαρούν χαρά μεγάλη: τόσα χρόνια, άνθρωπος δεν βρέθηκε που να χρησιμοποιήσει την «κυματωγή», αλλά το μηχανάκι την αποδέχεται ασμένως. Στο Διαδίκτυο υπάρχουν εκατοντάδες ανευρέσεις της κυματωγής, όλες (ή εν πάση περιπτώσει όσες τσεκάρισα) από μηχανικές μεταφράσεις.
Περίπου εγώ
Οι σελίδες που έχουν μεταφραστεί από μηχανάκι ξεχωρίζουν αμέσως, φυσικά, από την ποιότητα της γλώσσας τους. Όμως υπάρχουν και ορισμένες στάνταρ φράσεις που προδίνουν αυτού του είδους τη μηχανική μετάφραση, και μια τέτοια φράση είναι: Περίπου ο συντάκτης. Όπως ίσως θα καταλάβατε, αποτελεί «μετάφραση» της τυποποιημένης φράσης About the author. Αν βάλετε στο γκουγκλ «Περίπου ο συντάκτης» θα βρείτε δεκάδες παραδείγματα μηχανομεταφρασμένων σελίδων.
Άλλοτε πάλι, η τυποποιημένη αγγλική φράση είναι About me, και τότε βρίσκουμε το υπέροχο Περίπου εγώ που θα ήταν τέλειο σαν υπογραφή ενός χιουμορίστα. Έτσι ξεκινάει τις πληροφορίες για τον εαυτό του ένας Ινδός προγραμματιστής, ο οποίος περηφανεύεται, με αυτοκρατορική μεγαλοπρέπεια είναι η αλήθεια, ότι Είμαι επικυρωμένος ήλιος αρχιτέκτονας για τις τεχνολογίες της Ιάβας (ο άνθρωπος ξέρει αρχιτεκτονική Sun).
Περιπουγλώσσα
Μπορείτε αν το τραβάει η καρδιά σας να βάλετε στο γκουγκλ «Περίπου εγώ» ή «Περίπου ο συντάκτης» και να περιηγηθείτε μόνοι σας στο περιβόλι της περιπουγλώσσας. Σίγουρα, ένας επαγγελματίας μεταφραστής έχει να διασκεδάσει πολύ, ιδίως επειδή πρώτα, βλέποντας την ποιότητα των «αντιπάλων», θα έχει μείνει ήσυχος ότι δεν κινδυνεύει ακόμα από τον ανταγωνισμό των προγραμμάτων μετάφρασης. Πολύ γούστο έχει να βρίσκει κανείς όλες τις ενδεχομένως σκαμπρόζικες κατασκευές της μηχανομετάφρασης, όπως το Καλύτερες περιοχές παραλιών της Φλώριδας για ρωμανικό (romance έλεγε το αγγλικό) ή Ο Μωυσής Chia είναι εραστής σκυλιών (από τις σελίδες του κυνόφιλου εκπαιδευτή).
Όταν όμως σταματήσουν τα γέλια, προβληματίζεται κανείς καθώς συλλογίζεται την επισήμανση του φίλου μεταφραστή Νίκου Λίγγρη, ο οποίος σε σχετική συζήτηση είχε παρατηρήσει:
Το κύριο πρόβλημα είναι άλλο. Με τόσες πια σελίδες μεταφρασμένες από μηχανή, δεν είναι μόνο ότι εντείνεται η ανάγκη για διπλό και τριπλό έλεγχο (αυτή υφίσταται ακόμα κι όταν βρίσκεις τον όρο σε λεξικό). Ωστόσο, δεν μπορείς πια να εμπιστεύεσαι ούτε στατιστικές ούτε συμφραστικούς πίνακες (concordancing). Θα πρέπει οπωσδήποτε να επιβληθεί κάποια σήμανση για σελίδες μεταφρασμένες από μηχανή για να μπορούν να τις φιλτράρουν διάφορες διαδικασίες.
Σε ένα όχι απίθανο κοντινό μέλλον όπου όλο και περισσότερες σελίδες θα μεταφράζονται από μηχανάκια, θα γεμίσουμε από φράσεις του τύπου «Περίπου ο συντάκτης», οπότε, στην καλύτερη περίπτωση, το πολύτιμο Γκουγκλ θα χάσει κάθε αξία σαν στατιστικό εργαλείο και σαν σώμα κειμένων –θα είναι σώμα μολυσμένο από τον ιό της περιπουγλώσσας.
Περίπου εγώ, είκοσι μήνες μετά
Αυτά τα είχα γράψει πριν από ενάμιση περίπου χρόνο στον ιστότοπό μου, με αφορμή μια συζήτηση σε ένα φόρουμ που δεν υπάρχει πια. Από τότε, φυσικά, οι «περιπουσελίδες» έχουν αβγατίσει. Το όλο θέμα το θυμήθηκα προχτές, όταν η Αλεξάνδρα, η μεγάλη κυρία της Λεξιλογίας, έφερε στην επιφάνεια ένα άλλο κρούσμα. Από σελίδα με τεχνικές οδηγίες για δορυφορική τηλεόραση και τα συναφή, η Αλεξάνδρα ξεχώρισε τη φράση Ένας από τους καλύτερους τρόπους για την κατανόηση widescreen είναι η σύγκριση με το πιο κοινό είδος του πτυχή σιτηρέσιο, με 4:3 που είναι ο λόγος ή το σχήμα ενός προτύπου τηλεόραση.
Φυσικά, το «πτυχή σιτηρέσιο» είναι η μηχανική μετάφραση του aspect ratio της τηλεόρασης. Ωστόσο, ένας άλλος καλός και παλιός φίλος επισήμανε ένα άλλο ωραίο περιπουμαργαριτάρι, στη στήλη αριστερά, εκεί που βρίσκονται οι τίτλοι των «αποριών» που μπορεί να έχει κανείς για τα θέματα αυτά:
Τι είναι η πατρίδα θέατρο;
Ωραίος τίτλος, σκέφτομαι, που θα μπορούσε να πάρει κάμποσες εύστοχες απαντήσεις ειδικά στις μέρες μας. Και αμέσως από κάτω, το επόμενο καίριο ερώτημα:
Πώς μπορώ να οικοδομήσουμε ένα σπίτι θέατρο;
Ωχ! Αρχίζουν να βγαίνουν τα άπλυτα στη φόρα! Θέατρο γίναμε!
15/06/2009
Πηγή: http://sarantakos.wordpress.com/2009/06 ... ent-194433